ارتقای کیفیت آموزش مهندسی 

کیفیت شرط بقای مراکز آموزشی مدرن و دریچه‌ای به‌سوی جهانی شدن آموزش عالی است. در یکی دو دهه گذشته آموزش مهندسی در سطح جهان، تحولات زیادی را پشت سر گذارده و ملاک‌های مشخصی برای یک آموزش مهندسی استاندارد پیشنهاد شده است. امروزه، مراکز آموزش مهندسی پیشرو، برنامه‌های آموزشی خود را به‌گونه‌ای عرضه می‌نمایند که دانش‌آموختگانی توانا برای ورود به بازار کار مهندسی، در سطح ملی و بین‌المللی، به‌دست دهد. در چنین شرایطی است که ارتقای کیفیت برنامه‌های آموزشی کشور، در اولویت قرار می‌گیرد. یکی از در دسترس‌ترین روش‌ها برای آگاهی از نقاط قوت و ضعف برنامه‌های آموزشی و ارتقای کیفیت آن، گذر موفقیت از فرایند ارزشیابی است؛ که با توجه به ملاک‌ها و استاندارهای مورد قبول جهانی، تدوین شده است.

ارزشیابی برنامه‌های آموزش مهندسی از دو بخش ارزیابی درونی و برونی تشکیل شده است. ارتقای کیفیت فرایندی دایمی است که در تمام طول اجرای یک برنامه آموزشی تداوم دارد. مشارکت در فرایند ارتقای کیفیت، از طریق ارزیابی درونی برنامه، جزو وظایف جاری اساتید و کارکنان دانشگاه است و به‌طور معمول برای انجام آن حق‌الزحمه اضافی پرداخت نمی‌شود. به‌خلاف ارزیابی درونی، که توسط اعضای هیئت علمی و کارکنان آموزشی صورت می‌گیرد، ارزیابی برونی توسط مراکز مستقل خارج از دانشگاه صورت گرفته و انجام آن نیاز به‌منابع مالی دارد. امروزه در اغلب کشورهای دنیا موسسات آموزش مهندسی هزینه انجام ارزیابی برونی را به‌موسسات مستقل ارزشیابی می‌پردازند و از گواهی کسب شده به‌عنوان سند احراز کیفیت، بهره می‌برند. در آموزش مدرن، توجه به‌ارتقای کیفیت جزو شرح وظایف اعضای هیئت علمی و کارکنان مراکز آموزشی، درنظر گرفته می‌شود. در این مراکز، به‌صورت‌های مختلفی عناصر تشویقی برای ایجاد انگیزه جهت توجه به ارتقای کیفیت در اساتید، کارمندان و مدیران آموزشی، ایجاد می‌شود. گروه‌هایی نیز که در انجام ارزیابی ناموفق بوده‌اند به‌گونه‌ای هزینه آنرا می‌پردازند.

رشد جمعیت و افزایش اقبال به‌آموزش عالی در کشور باعث شد که سال‌ها، برای هر فرصت تحصیل در آموزش عالی، چند متقاضی وجود داشته باشد. در چنین شرایطی بود که رشد سریع مراکز آموزشی در دستور کار قرار گرفت و توجه به‌کیفیت در بسیاری موارد اولویت خود را از دست داد. نقش پر رنگ مقالات پژوهشی در ارتقای اعضای هیئت علمی از دیگر عوامل کم توجهی به‌ارتقای کیفیت آموزش بوده است. در چند سال گذشته، و با گذر تدریجی حباب جمعیتی دهه‌های اخیر از مانع کنکور، تعداد متقاضیان این آزمون به‌تدریج کاهش یافته است. روند کاهشی متقاضیان کنکور، به‌ویژه متقاضیان گروه فنی و مهندسی، می‌تواند هشداری برای مراکز آموزش مهندسی کشور باشد. در سال‌های پیش رو متقاضیان آموزش عالی  امکان انتخاب بیشتری خواهند داشت. در چنین شرایطی کیفیت بهتر آموزش‌های ارایه شده، جزو اولویت‌هایی خواهند بود که مورد توجه قرار خواهند گرفت. مراکز آموزش مهندسی، که این فرصت را از دست بدهند به‌تدریج با مشکلات متعددی، از جمله افزایش پدیده صندلی‌های خالی، و یا متقاضیان با پیشینه علمی ضعیف‌تر، روبرو خواهند شد. به‌منظور افزایش توجه به‌آموزش، و ایجاد انگیزه در آموزشگران به‌فعالیت در زمینۀ ارتقای کیفیت، پیشنهادهای زیر ارایه می‌شود.

الف) منظور نمودن توجه به کیفیت و مشارکت در فرایند ارزیابی، در شرح وظایف اعضای هیئت علمی و کارکنان آموزشی.

ب) افزودن بند جدید "خدمات کیفیت" به‌آیین نامه ارتقای اعضای هیئت علمی، به‌منظور ارج گذاردن و در نظر گرفتن امتیاز به‌کوشش‌هایی که جهت ارتقای کیفیت آموزش، صورت می‌گیرد. برخی فعالیت‌های امتیاز آور در این زمینه عبارتند از:

1. عضویت موثر در گروه‌های ارزیابی درونی آموزش مهندسی

1. مشارکت در فرایند ارزیابی بیرونی و اعطای گواهی‌نامه ارزشیابی
2. پژوهش در آموزش مهندسی و ارایه نتایج به‌صورت گزارش، مقاله، کتاب، سخنرانی و ...
3. اقدام موثر جهت رفع کاستی‌های آموزش مهندسی
4. اقدام موثر در جهت بین‌المللی نمودن دانشگاه و آموزش مهندسی
5. کوشش در اعتلای آموزش مهندسی از طریق برگزاری سخنرانی و ارایه کارگاه آموزشی و دروس مرتبط
6. مشارکت در برگزاری گردهم آیی‌ها و کنفرانس‌ها در زمینه آموزش مهندسی
7. ...

ج) تشویق گروه‌های آموزشی که فرایند ارزشیابی را با موفقیت پشت‌سر گذارده اند

1. در اختیار قراردادن امکانات آموزشی و پژوهشی بیشتر،

1. در نظر گرفتن پایه تشویقی برای اعضای هیئت علمی،
2. ...

د) محدود نمودن فعالیت‌های گروه های آموزشی که ارزیابی درونی ناموفقی داشته‌اند.

1. کاهش یا قطع گرفتن دانشجویان تحصیلات تکمیلی جدید،

1. توقف تصویب برنامه های آموزشی کارشناسی ارشد یا دکتری جدید،
2. ...

ح. م.، مهر 1394

---